Zakat Perniagaan ialah zakat yang wajib dikeluarkan hasil daripada harta perniagaan sama ada berasaskan pembuatan, perlombongan, perikanan, perkapalan, pembekalan, pertanian, perkhidmatan atau sebagainya dengan tujuan diperniagakan, sama ada dalam bentuk perniagaan persendirian, perkongsian sesama Islam atau dengan bukan Islam, perniagaan semua jenis syarikat, koperasi atau perniagaan saham dan sebagainya.
Firman Allah S.W.T yang bermaksud: "Wahai orang yang beriman! Belanjakanlah (pada jalan Allah) sebahagian dari hasil usaha kamu yang baik-baik, dan sebahagian daripada yang kami keluarkan dari bumi untuk kamu. Dan janganlah kamu sengaja memilih yang buruk daripadanya (lalu kamu dermakan atau kamu jadikan pemberian zakat), padahal kamu sendiri tidak sekali-kali akan mengambil yang buruk itu (kalau diberikan kepada kamu), kecuali dengan memejamkan mata padanya. Dan ketahuilah sesungguhnya Allah Maha Kaya lagi sentiasa Terpuji. (Surah al-Baqarah ayat 267)
Syarat-syarat wajib Mengeluarkan Zakat Perniagaan adalah seperti berikut :
a) Islam
b) Merdeka
c) Harta itu mestilah daripada harta yang halal
d) Cukup nisab pada akhir haul
e) Harta tersebut mestilah harta yang produktif
f) Milik Sempurna
g) Sumber harta perniagaan termasuk derma dan seumpamanya akan dizakatkan
h) Niat berniaga
i) Harta perniagaan tidak diambil untuk kegunaan sendiri
Kaedah Pengiraan Zakat
Terdapat dua kaedah yang boleh digunakan iaitu Kaedah Modal Berkembang dan Kaedah Modal Kerja.
Kaedah Modal Berkembang (growth model) mengambil kira ekuiti pemilik entiti perniagaan tersebut, sumber-sumber pembiayaan kewangan dan dibuat pelarasan sama ada dicampur atau sebaliknya. Dalam istilah yang lebih ringkas ialah modal dicampurkan dengan keuntungan. Formula ringkasnya ialah seperti berikut:-
EKUITI PEMILIK Dicampur LIABILITI JANGKA PANJANG Ditolak ASET TETAP
Ditolak ASET BUKAN SEMASA Campur/Tolak PELARASAN Bersamaan
HARTA PERNIAGAAN YANG DIKENAKAN ZAKAT
Kaedah Modal Kerja mengambil kira kedudukan aset semasa perniagaan, ditolak dengan tanggungan semasa perniagaan dan dibuat pelarasan dengan beberapa perkara yang berkaitan dengan zakat yang perlu diambil kira. Pelarasan ini dibuat sama ada dengan mencampurkan item-item yang telah dikenalpasti perlu ditambah atau dibuat tolakan.
Formulanya dapat diringkaskan seperti berikut:-
HARTA SEMASA Ditolak TANGGUNGAN SEMASA Campur/Tolak PELARASAN Bersamaan HARTA PERNIAGAAN YANG DIKENAKAN ZAKAT.
Perbezaan kedua-dua kaedah itu adalah dari segi pendekatan sahaja kerana ia berasaskan kepada persamaan perakaunan yang seimbang (sebelum mengambil kira pelarasan) seperti berikut:-
EKUITI PEMILIK Dicampur LIABILITI JANGKA PANJANG Ditolak ASET TETAP Ditolak ASET BUKAN SEMASA Bersamaan ASET SEMASA Ditolak LIABILITI SEMASA
Bagi mana-mana usahawan yang sudah cukup syarat untuk membayar zakat perniagaan, tidak perlu bimbang tentang kaedah pengiraan ini kerana wakil firma audit atau agen cukai syarikat boleh memahaminya. Yang penting beberapa peringatan berikut wajar dipertimbangkan:-
· Cara terbaik ialah syarikat membayar zakat bagi pihak pemegang saham muslimnya. Apabila syarikat membayar zakat, pemegang saham tidak perlu lagi membayar zakat perniagaan, zakat saham ataupun zakat di atas dividen yang diterimanya.
· Inisiatif mengira dan membayar zakat terletak di atas Lembaga Pengarah Syarikat yang telah diamanahkan oleh pemegang saham menjalankan urusan syarikat.
· Sekiranya Lembaga Pengarah tidak ada kuasa menggunakan wang syarikat untuk membayar zakat, usul hendaklah dibentangkan di dalam Mesyuarat Agung Tahunan Syarikat bagi mendapatkan kelulusan pemegang saham untuk membayar zakat. Jika usul membayar zakat tidak diluluskan, kewajipan tersebut jatuh kepada pemegang saham individu muslim membayar zakat daripada wang mereka sendiri. Pemegang-pemegang saham individu muslim ini perlu membayar zakat mengikut peratusan pelaburan yang dimiliki oleh mereka secara berasingan.
· Jika syarikat tidak membayar zakat atau seseorang pemegang saham muslim tidak mengetahui peratusan pegangan sahamnya dibanding dengan keseluruhan pegangan saham individu muslim, maka individu muslim yang memiliki saham dalam syarikat yang tidak membayar zakat boleh menunaikan kewajipan berzakat dengan cara membayar zakat atas saham, bukan zakat perniagaan.
· Bagi menjaga kepentingan modal masyarakat Islam dalam dunia perniagaan, pembayaran zakat perlu dikaitkan dengan kemampuan membayar. Jika tiada kemampuan membayar zakat atas perniagaan atau saham, pemilik saham harus membayar zakat di atas dividen yang diterimanya.
· Buat masa ini, kerajaan hanya memberi rebat bagi pembayaran zakat untuk Cukai Pendapatan Individu (ACP 1967, 6A-3). Ketika ini,zakat perniagaan yang dibayar oleh syarikat dibenarkan sebagai potongan bagi tujuan pengiraan cukai pendapatan sehingga 2.5 peratus daripada pendapatan agregat.
· Perlu diingat bahawa zakat perniagaan itu wajib dan hendaklah dibayar kerana Allah dan bukannya atas sebab lain. Lazimnya, zakat perniagaan amat sedikit jika dibandingkan kos-kos perniagaan yang lain.